Samorząd terytorialny – fundament demokracji lokalnej

Czym jest samorząd?

Samorząd terytorialny to forma decentralizacji władzy publicznej, polegająca na przekazaniu części kompetencji organom lokalnym wybieranym przez mieszkańców. Jego podstawową rolą jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty lokalnej – mieszkańców gminy, powiatu czy województwa.

Podstawy prawne.

Funkcjonowanie samorządu terytorialnego w Polsce opiera się na:

Konstytucji RP (rozdział VII, art. 163–172),
Ustawie o samorządzie gminnym (Dz.U. 1990 nr 16 poz. 95),
Ustawie o samorządzie powiatowym (Dz.U. 1998 nr 91 poz. 578),
Ustawie o samorządzie województwa (Dz.U. 1998 nr 91 poz. 576),
oraz aktach prawa miejscowego (statuty, regulaminy, uchwały).

Struktura samorządu

Samorząd terytorialny dzieli się na trzy szczeble:

Gmina – podstawowy poziom samorządu. Odpowiada za sprawy najbliższe mieszkańcom, takie jak edukacja, wodociągi, transport lokalny, śmieci, infrastruktura.
Powiat – obejmuje kilka gmin i zajmuje się szpitalami, szkołami ponadpodstawowymi, drogami powiatowymi, komunikacją międzymiastową.
Województwo – odpowiada za rozwój regionalny, transport wojewódzki, politykę przestrzenną, promocję gospodarczą.

PRZECZYTAJ O ROLI I KOMPETENCJACH PREZYDENTA MIASTA

IDĘ

Organy samorządu

Każdy szczebel samorządu ma organy:

Stanowiące i kontrolne – rady gmin, rady powiatów, sejmiki wojewódzkie,
Wykonawcze – wójt, burmistrz, prezydent miasta, zarząd powiatu, zarząd województwa z marszałkiem.

Zadania samorządu

Do głównych zadań samorządu należą:

zarządzanie mieniem komunalnym,
uchwalanie i realizacja budżetu,
tworzenie i utrzymanie infrastruktury lokalnej,
zapewnienie edukacji, opieki społecznej, ochrony zdrowia,
wspieranie kultury, sportu i rekreacji,
ochrona środowiska i gospodarka odpadami.

PRZECZYTAJ O ROLI I KOMPETENCJACH ZASTEPCÓW PREZYDENTA MIASTA

IDĘ

Rola obywateli

Samorząd działa na rzecz mieszkańców, ale również z udziałem mieszkańców. Każdy obywatel ma prawo:

uczestniczyć w wyborach samorządowych,
brać udział w konsultacjach społecznych,
zgłaszać petycje, wnioski, interpelacje,
wnioskować o referendum lokalne.

Znaczenie samorządu

Samorząd terytorialny jest podstawą funkcjonowania demokracji lokalnej. Pozwala:

podejmować decyzje bliżej obywatela,
efektywniej zarządzać lokalnymi zasobami,
rozwijać społeczeństwo obywatelskie,
budować odpowiedzialność i aktywność mieszkańców.

PRZECZYTAJ O ROLI I KOMPETENCJACH RADY MIASTA

IDĘ

Samorząd w praktyce – przykład Rzeszowa

Gmina miejska na prawach powiatu

Rzeszów jest miastem na prawach powiatu, co oznacza, że łączy kompetencje gminy i powiatu. W praktyce:

Rada Miasta Rzeszowa pełni funkcję rady gminy i rady powiatu,
Prezydent Rzeszowa ma kompetencje zarówno wójta/burmistrza, jak i starosty.

Organy samorządowe w Rzeszowie

Prezydent Miasta Rzeszowa – aktualnie Konrad Fijołek (wybrany w 2021 r.), pełni funkcję organu wykonawczego.
Rada Miasta Rzeszowa – składa się z 25 radnych wybieranych co 5 lat.
Rady osiedli – działają w 33 osiedlach i pełnią funkcję pomocniczą, wspierając mieszkańców w zgłaszaniu potrzeb i inicjatyw.

Jednostki samorządowe i budżetowe

Rzeszów prowadzi wiele własnych instytucji:

Miejski Zarząd Dróg (MZD),
Rzeszowski Dom Kultury (RDK),
Zarząd Zieleni Miejskiej (ZZM),
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS),
szkoły i przedszkola publiczne,
oraz instytucje kultury (np. Teatr Maska, Estrada Rzeszowska).

PRZECZYTAJ O ROLI I KOMPETENCJACH RAD OSIEDLI

IDĘ

Budżet obywatelski Rzeszowa

Od 2013 roku mieszkańcy Rzeszowa mogą współdecydować o wydatkach miasta dzięki budżetowi obywatelskiemu:

Składane są projekty przez mieszkańców,
Następnie odbywa się głosowanie,
Najlepsze pomysły są realizowane w kolejnym roku.

Przykłady działań samorządu w Rzeszowie

Rozbudowa infrastruktury rowerowej i drogowej (np. ul. Warszawska, trasa Wisłok),
Modernizacja szkół i przedszkoli,
Projekty ekologiczne (zielone przystanki, wymiana oświetlenia na LED),
Wspieranie kultury lokalnej – np. Letnie Brzmienia, festiwale, działania RDK.

Podsumowanie

Silny samorząd to silna społeczność. Świadomi mieszkańcy, którzy rozumieją, jak działa lokalna władza, mogą skuteczniej wpływać na decyzje, które dotyczą ich życia codziennego. Edukacja obywatelska i znajomość zasad samorządu to klucz do odpowiedzialnego uczestnictwa w życiu publicznym.

czytaj DZiał społeczny na naszym portalu z informacjami wzmacniającymi społeczeństwo obywatelskie

IDĘ

WSPIERAM

WSPIERAJ DZIAŁALNOŚĆ I ROZWÓJ PORTALU

Dzięki Twojemu wsparciu jako portal obywatelski możemy ograniczyć ilość reklam, tak, aby to treść i przejrzystość stanowiły główną część portalu, zamiast ogromu reklam. Pomagasz nam również w rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.